Llista de mots grecs emprats en la composició de paraules

De la Viquipèdia, l'enciclopèdia lliure

Morfemes creats a partir de mots grecs[modifica]

Taula de mots grecs emprats per a la composició de paraules
tema principal ètim significat variant exemple observacions
acant- grec ákantha espina, punxa acanto-; -acant acantocèfal, acantòcit, acantozooide; celacant
acefalo- grec aképhalos sense cap acefalocàrdia, acefalocist, acefalòpode
aco- grec ákos remei acografia
acro- grec ákron, "cim, punta" situat a dalt, a l'exterm acr- acràndria, acrofòbia, acròpoli
actino- grec aktís, "raig de llum" relacionat amb l'actinisme o amb una estructura radiada actin- actiniaris, actinoftalm, actinologia
acto- grec ákhthos, "pes, càrrega" activitat, moviment actografia, actograma
acu-² grec akoúo, "escoltar" relatiu a l'oïda -acúsia (del grec akoúsis, "audició") acufen, acufonia, acúmetre; ambliacúsia sin.:* acusmat-
acusmat- grec ákousma, "la cosa escoltada" relatiu a l'oïda acusmatagnòsia, acusmatamnèsia sin.:* acu-²
adelfo- grec adelphós germà -adelf(a) adelfofàgia, adelfogàmia; diadelf, monadelf, poliadelf
adelo- grec ádelos amagat, no aparent adelofici, adelomicets, adelomorf
adeno- grec adén glàndula aden-, adeni- adenàlgia, adenectomia, adenopatia
afro-² grec aphrós escuma afròmetre
agmato- grec ágma, "fragment, fractura" fractura agmatologia
-agog(a) grec agogós, "conductor" que porta colagog, demagog, pedagog
-agogia grec agogé, "conducció" manera de portar algú demagògia, pedagogia
agora- grec agorá, "plaça pública, mercat" espai públic on hi ha molta gent agorafòbia
-agra grec ágra, "caça" atac de dolor agut poagre (antigament poagra), quiragra
agro- grec agrós camp agrònom, agropecuari, agroturisme sin.:* agri-
agrosto- grec ágrostis, "gram" (planta) gramínia agrostemina, agrostòleg
aleuro- grec áleuron farina aleuròdids, aleuròmetre
-algèsia grec álgos, "dolor" sensibilitat al dolor analgèsia, termoalgèsia
algo-¹ grec álgos dolor alge-, algi-¹, algio-; -àlgia algedònic, alginuresi, algofília, algòmetre; encefàlgia com a sufix, indica la part del cos on hi ha dolor
al·lanto- grec allás, "embotit, salsitxa" en forma d'embotit al·lant- al·lantiasi, al·lantogènesi, al·lantoide
al·lelo- grec allélon, "recíproc" al·lel -al·lel al·lelomorfisme, al·lelopatia; dial·lel
al·lo- grec állos, "altre" emprat per denotar variació, alteració al·l- al·lèrgia, al·lòcton, al·lomorf
al·lotrio- grec allótrios, "estrany, extern" estrany al·lotriofàgia, al·lotriomorf, al·lotriòsmia
amaxo- grec ámaxa, "carro" vehicle amaxofòbia
ambli- grec amblýs, "feble, fluix" que no té prou agudesa ambliacúsia, ambliàfia, ambliopia
ametro- apòcope d'ametropia ametropia ametròmetre
amfi- grec amphí a tots dos costats, de dues maneres amfibi, amfibologia, amfiteatre
ampelo- grec ámpelos vinya ampelòfag, ampelografia
anemo- grec ánemos vent anemofòbia, anemògraf, anemòmetre sin.:* eoli-
anto- grec ánthos flor antòfag, antofil·le, antogen
antropo- grec ánthropos ésser humà antropologia, antropomorf, antropònim
aracno- grec arkháne aranya aracnologia
-arca grec árkho, "ser el primer", "manar" cap, cabdill, governant monarca En algu8ns casos està aparellat amb el morfema -arquia, com per monarca/monarquia
arconto- grec arkon, arkhonis càrrec, dignitat arcontologia
areo-¹ grec areiós, "relatiu a Ares o Mart" relatiu a Mart o a la guerra areografia, areotectónica
areo-² grec araiós, "lleuger" fluid aeròmetre, aerometria
argiro- grec árgyros argent argiròfil sin.:argento-
aristo- grec áristos, "el millor" aristocràcia, aristodemocràcia en aristodemocràcia és apòcope d'aristocràcia
arque- grec árkho, "ser el primer", "manar" arquebisbat, arquegoni
arqueo grec arkhaîos antic, primitiu arque- arqueologia, arquencèfal
-arquia govern, comandament anarquia, monarquia Certs compostos tenen correlació amb el morfema -arca com monarquia/monarca, en altres casos s'afegieix el sufix -ista com anarquia/anarquista; altres no tenen cap parell autarquia, oligarquia
arsenico- grec arsenikón, "viril", "vigorós"; "arsènic" arsenicòfag
artro- grec árthron articulació artr- artroscòpia, artàlgia
arxi- grec arkhé, "principi", "autoritat" arximorfema
asco- grec askós, "odre" ascogènesi
astaco- grec astkós cranc astaci- astacologia, astacicultura
asteno- grec asténeia, "feblesa" feble, feblesa asten-, -astènia astenospèrmia, tromboastènia
astero- grec astér astre asteri- asterosismologia, asteriforme
astro- grec ástron astre astrologia, astronomia
atelo- grec atelés, "imperfecte", "incomplet" atelocàrdia
atero- apòcope d'ateroma <grec atéroma, "tumor", "papil·la" ateroma aterosclerosi
-atleta grec athlétes < grec âthlon "[premi d'una] lluita" atleta què ha de superar diverses proves biatleta, triatleta Forma una sèrie curta de noms aparellats amb el morfema -atló
-atló grec âthlon "[premi d'una] lluita" biatló, triatló, decatló Forma una sèrie curta de noms aparellats amb el morfema -atleta
atmo- grec atmós vapor atmido- atmòlisi, atmidòmetre
-atòmic(a) grec átomos "indivisible" relatiu a l'àtom monoatòmic
auto-1 grec autós, "mateix" propi, per ell mateix autocràcia, autocrítica
axio- grec axióo, "estimar, jutjar digne just axiologia
axo- grec áxon eix axoplasma sin.:* axi-
balano- grec bálanos gland balanoplàstia
baro- grec báros, "pes" pes, pressió bar-, -bar², -bar(a), bari- -bar2 forma compostos aguts, -bar(a) forma adjectius plans
bato- grec bathýs pregon, fondo -bata, bati-2 batiscaf, batofòbia, acròbata
belone- grec agulla beloni- belonefòbia, beloniforme sin.:* aci-, aciculi-, acu-¹, aculeï-
bento- grec bénthos, "fons", "abisme" fons pelàgic bentoplàncton
beta- grec beta, segona lletra de l'alfabet [radiacions] beta betateràpia
biblio- grec biblíon llibre bibliolatria
bio- grec bíos vida biologia
-bi grec bíos organisme o microorganisme -bios, -biont halòbios, microbi, acrobiont
-biosi grec bíosis, "mitjà de subsistència" vida, forma de vida aerobiosi, simbiosi
blasto- grec blastós, "germen" desenvolupament cel·lular i embrionari -blast blastòcit, odontoblast
blefaro- grec blépharon parpella blefar- blefaroconjuntiviti, sblefarectomia
blenno- grec blénna mucositat blennoftàlmia
bol-1 grec bólos acció de llançar discòbol És homònim de -bol
boreo- grec bóreios septentrional -boreal boreoalpí, circumboreal sin.:* nord-
botano- grec botáne planta botanòfil
botrio-1 grec bóthrion foradet, alvèol botriocèfal
botrio-2 grec bótrys raïm botrioide, botriomicosi sin.:* acini-
bradi- grec bradýs lent bradicàrdia
branquio- grec brágkhion brànquia branquioma
braqui-1 grec brakhýs curt braquicèfal És homònim de braquio- en la forma reduïda (braqui-2); sin.:* brevi-
brio- grec brýon molsa briòfil
bromato- grec brôma aliment bromatòleg
bronco- grec brógkhos, "gorja", "tràquea" bronqui- broncoconstrictor, bronquiòlisi
bronto- grec bronté, "tro" tempesta brontologia
bruxo- grec brymós, "carriqueix (de dents)" brux- bruxomanía, bruxisme
dendro- grec déndron arbre dendroclimatologia, dendrologia sin.:* arbori-
eoli- grec Aíolos. "Èol" (déu del vent) vent eolífon, eolípila sin.:* anemo-
epi- a sobre epíleg, epidural, epidermis
fico- grec phýkos alga ficòleg, ficoteca, ficoxantina sin.:* algo-2
hetero- grec héteros diferent heter- heterodox, heteromorf, heterosexual ant.:* homo-
hidro- grec hýdor aigua hidroavió, hidroelectricitat, hidroteràpia sin.:* aqua-
homo-1 grec homós el mateix, igual homòfon, homolateral, homosexual sin.:* iso-, equi; ant.:* hetero-; homònim d'homo-2
icosa- grec eíkosi vint icosi- icosàedre, icosàgon, icositetràedre
ictio- grec ikhthýs peix ictiofàgia, ictiòleg, ictiosaure
iso- grec ísos el mateix, igual isòbara, isometria, isòtop sin.:* homo-, equi-
ornito- grec órnis ocell ornitofauna, ornitologia, ornitorrinc sin.:* avi-
talasso- grec thálassa mar talassocràcia, talassòfit, talassoteràpia
taqui- ràpid taquigrafia, taquicàrdia
  • * La marca sin. ("sinònim") és emprada per indicar altres morfemes amb significat similar, en alguns casos tenen el mateix significat i el fet que s'utilitze l'un o l'altre depèn dels altres elements que entren en composició, el més freqüent és la coexistència de morfemes creats a partir de mots llatins amb morfemes creats a partir de mots grecs per poder donar un aspecte homogeni al mot resultant. Per exemple en "'dendrologia'" (dendro, "arbre"; logia, "ciència") s'utilitzen dos components d'origen grec enfront a arboricultura (arbori, "arbre"; cultura "cultiu") on ambdós elements són d'origen llatí i en tots dos casos es necessitava un morfema per a arbre que anava a entrar en composició amb morfemes de distint origen.
    Quan es barregen dos o més elements de distinta procedència es parla d'híbrids, com és el cas d'ansiolític i radiografia (prefix llatí + arrel grega), o aconfessional i televisió (prefix grec + arrel llatina).
    En alguns casos hi ha un doblet a causa d'una variant (anxio-, ansio-) o d'una especificació del morfema (aci-, acu-, aciculi- i
    aculeï-).
  • * Els antònims duen la marca ant.

Vegeu també[modifica]

Referències[modifica]

  • Lluís López del Castillo: Diccionari de formació de paraules, Edicions 62 – ISBN 84-297-5103-3